آیا زن و همسر متوفی از اموال و املاک قولنامه ای ارث می برد ؟

_{^{پاسخ – امکان ارث بردن زوجه از اموال غیر منقول قولنامه ای}}

• وراثی که به موجب نسب ارث می برند به سه طبقه تقسیم می شوند. وراث طبقه اول شامل پدر، مادر، فرزند و نوه می شود. وراث طبقه دوم را پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر، برادر و فرزندان آن ها تشکیل می دهد. و وراث طبقه سوم شامل خاله، عمه، عمو، دایی و فرزندان آن ها می گردد.
• قاعده طبقات ارث به این شکل است که در صورت زنده بودن حتی یک نفر از طبقه قبلی، افراد طبقه بعدی ارثی نمی برند.
• همچنین وجود افراد درجه اول مانع از ارث بری درجات بعدی می شود.
• در رابطه با اینکه آیا زن و همسر متوفی از اموال و املاک قولنامه ای ارث می برد یا خیر باید گفت داشتن رابطه سببيت و پیوند زناشویی با متوفی موجب ارث بری می شود و زوجـين در عقد دائم  در هـر طبقـه و درجـه اي كـه بـا خويشاوندان نسبي قرار گيرند، ارث خواهند برد.
• سـهم ارثیه زن از شوهر خـود در صورت دارا بودن فرزنـد، يـک هـشتم و در صـورت نداشـتن فرزنـد، يـک چهـارم می باشد.
• مطابق قانون مدني در صورت تعدد زوجات يک چهارم يا يک هشتم تركه بين همه زنان متوفا بالسویه تقسیم می گردد.
• شرط کردن ارث بری زوجین از یکدیگر در صیغه، برخلاف قواعد آمره بوده و اثری ندارد.
• ماده 940 قانون مدنی در این باره بیان می دارد که زوجین که زوجیت آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث میبرند.
• اگر مرد، زن خود را به صورت رجعی طلاق داده باشد و در زمان عده فوت کرده باشد، زن از اموال شوهر ارث می‌برد.
• ماده 943 قانون مدنی در این رابطه بیان می دارد که اگر شوهر زن خود را به طلاق رجعی مطلقه کند هر یک از آنها که قبل از انقضاء عده بمیرد دیگری از او ارث میبرد لیکن اگر فوت یکی ‌از آنها بعد از انقضاء عده بوده و یا طلاق بائن باشد از یکدیگر ارث نمیبرند. بنابراین در طلاق بائن یعنی طلاقی که برای مرد حق رجوع نیست، رابطه توارث وجود ندارد.
• نکته ی بسیار مهم در رابطه با ارث بری زوجین این است که مطابق ماده 864 قانون مدنی هر یک از زوجین که در حین فوت دیگری زنده باشد از متوفی ارث می برد. بنابراین اگر مردی فوت نماید و همسر او پیش از او فوت کرده باشد، زن از مرد ارث نمی برد. 
• مسئله ی دیگر در ارث بری زوجین از یکدیگر مرض شوهر است. ماده 944 قانون مدنی مقرر نموده است که اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد زوجه او ارث میبرد اگرچه ‌طلاق بائن باشد مشروط بر اینکه زن شوهر نکرده باشد. بنابراین، اگر شوهر مریض باشد و در همان حال مریضی همسر خود را طلاق (چه رجعی و چه بائن) دهد و از تاریخ طلاق ظرف یک سال به دلیل همان مرض بمیرد، زوجه از او ارث می برد.
• حال طبق ماده 945 قانون مدنی، اگر مردی در حال مرض زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد زن از او ارث نمیبرد لیکن اگر بعد از دخول یا بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد زن از او ارث میبرد.
• لازم به ذکر است که این ماده مخصوص شوهر است و اگر زن مریض باشد برای شوهر امکان ارث بری نخواهد بود. 
• نحوه ارث بردن زوج و زوجه از اموال منقول و غیر منقول به شرح مقرر در ماده 946 قانون مدنی می باشد. این ماده بیان می دارد که زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزنددار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.
• لازم به ذکر است که چنانچه ورثه از دادن قیمت اموال غیرمنقول مطابق ماده ی مذکور به زوجه امتناع نمایند، در این صورت زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء کند.
• در صورتی که زن و شوهر هیچ ورثه دیگری به جز یکدیگر نداشته باشند، مطابق مواد 949 و 866 شوهر تمامی اموال زن خود را به ارث می برد. اما در مورد زوجه این امر متفاوت است. زوجه تنها سهم خود (یک چهارم) را به ارث می برد و بقیه اموال به نفع دولت ضبط خواهد شد. 

_{^{پاسخ به پرسش مخاطب در خصوص ارث بردن زن و همسر متوفی از املاک قولنامه ای}}

♦  در پاسخ به پرسش شما مبنی بر اینکه آیا زن و همسر متوفی از اموال و املاک قولنامه ای ارث می برد  باید گفت گرچه زن و شوهر از وارثان سببیِ متوفی محسوب می شوند ولی با تمام طبقات نسبی ارث می برند.

♦  بنابراین، هرگاه زن متوفی در کنار وارثان نسبی او باشد، مطابق مقررات هم وارثان نسبی ارث می برند و هم زن دائمی و قانونی متوفی. به عبارت دیگر  سهم الارث همسر متوفی همواره محفوظ می باشد و تفاوتی نمی کند که ترکه به کدام گروه از طبقات ارث تعلق بگیرد، در هر صورت همسر فرد متوفی از او ارث خواهد برد.
♦  اموالی که زن از آن ارث می برد همان اموالی است که از متوفی به جای مانده است؛ اعم از اموال قولنامه ای یا رسمی. منتها نکته ی حائز اهمیت در ارث بردن از اموال قولنامه ای این است که برای تقسیم ترکه اموال قولنامه‌ای وراث باید با مشارکت یکدیگر سند دریافت کنند. پس از پرداخت عوارض شهرداری و صدور گواهی پایان کار و دریافت سند، وراث باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت نمایند. ♦  لازم به ذکر است که وراث باید حتماً گواهی حصر وراثت از نوع نامحدود دریافت نمایند.

_{^{مستندات قانونی - ارث بری زن از اموال قولنامه ای همسر}}

ماده ۸۶۱ قانون مدنی
موجب ارث دو امر است: نسب و سبب.

ماده ۸۶۲ قانون مدنی
اشخاصی که به موجب نسب ارث میبرند سه طبقه‌اند:
۱) پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.
۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها.
۳) اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها.

ماده ۸۶۳ قانون مدنی
وارثین طبقه بعد وقتی ارث میبرند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد.

ماده ۸۶۴ قانون مدنی
از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث میبرند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد.

ماده ۸۶۵ قانون مدنی
اگر در شخص واحد موجبات متعدده ارث جمع شود به جهت تمام آن موجبات ارث میبرد مگر اینکه بعضی از آنها مانع دیگری باشد‌که در این صورت فقط از جهت عنوان مانع میبرد.

ماده ۸۶۶ قانون مدنی
در صورت نبودن وارث امر ترکه متوفی راجع به حاکم است.

ماده ۸۶۷ قانون مدنی
ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا میکند.

ماده ۸۶۸ قانون مدنی
مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی‌شود مگر پس از اداء حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته.

ماده ۸۶۹ قانون مدنی
حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق میگیرد و باید قبل از تقسیم آن اداء شود ازقرار ذیل است:
۱) قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است.
۲) دیون و واجبات مالی متوفی.
۳) وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها.

ماده ۸۷۰ قانون مدنی
حقوق مزبوره در ماده قبل باید به ترتیبی که در ماده مزبوره مقرر است تادیه شود و مابقی اگر باشد بین وراث تقسیم گردد.

ماده ۸۷۱ قانون مدنی
هر گاه ورثه نسبت به اعیان ترکه معاملاتی نمایند مادام که دیون متوفی تادیه نشده است معاملات مزبوره نافذ نبوده و دیان میتوانند آن را بر هم زنند.

ماده ۸۷۲ قانون مدنی
اموال غایب مفقودالاثر تقسیم نمیشود مگر بعد از ثبوت فوت او یا انقضاء مدتیکه عادتاً چنین شخصی زنده نمیماند.

ماده ۸۷۳ قانون مدنی
اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث میبرند مجهول و تقدم و تاخر هیچ یک معلوم نباشد اشخاص مزبور از یکدیگر ارث‌ نمیبرند مگر آنکه موت به سبب غرق یا هدم واقع شود که در این صورت از یکدیگر ارث میبرند.

ماده ۸۷۴ قانون مدنی
اگر اشخاصی که بین آنها توارث باشد بمیرند و تاریخ فوت یکی از آنها معلوم و دیگری از حیث تقدم و تاخر مجهول باشد فقط آن که ‌تاریخ فوتش مجهول است از آن دیگری ارث میبرد.

ماده ۸۹۹ قانون مدنی
فرض سه وارث نصف ترکه است:
۱) شوهر در صورت نبودن اولاد برای متوفاه اگر چه از شوهر دیگر باشد.
۲) دختر اگر فرزند منحصر باشد.
۳) خواهر ابوینی یا ابی تنها در صورتی که منحصر بفرد باشد.

ماده ۹۰۰ قانون مدنی
فرض دو وارث ربع ترکه است:
۱) شوهر در صورت فوت زن با داشتن اولاد.
۲) زوجه یا زوجه‌ها در صورت فوت شوهر بدون اولاد.

ماده ۹۰۱ قانون مدنی
ثمن فریضه زوجه یا زوجه‌ها است در صورت فوت شوهر با داشتن اولاد.

ماده ۹۰۶ قانون مدنی
اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد از هر درجه که باشند موجود نباشد هر یک از ابوین در صورت انفراد تمام ارث را میبرد و اگر پدر و‌مادر میت هر دو زنده باشند مادر یک ثلث و پدر دو ثلث میبرد لیکن اگر مادر حاجب داشته باشد سدس از‌ترکه متعلق به مادر و بقیه مال پدر است.

ماده ۹۴۰ قانون مدنی
زوجین که زوجیت آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث میبرند.

ماده ۹۴۱ قانون مدنی
سهم‌الارث زوج و زوجه از ترکه یکدیگر به طوری است که در مواد ۹۱۳ - ۹۲۷ و ۹۳۸ ذکر شده است.

ماده ۹۴۲ قانون مدنی
در صورت تعدد زوجات ربع یا ثمن ترکه که تعلق بزوجه دارد بین همه آنان بالسویه تقسیم میشود.

ماده ۹۴۳ قانون مدنی
اگر شوهر زن خود را به طلاق رجعی مطلقه کند هر یک از آنها که قبل از انقضاء عده بمیرد دیگری از او ارث میبرد لیکن اگر فوت یکی ‌از آنها بعد از انقضاء عده بوده و یا طلاق بائن باشد از یکدیگر ارث نمیبرند.

ماده ۹۴۴ قانون مدنی
اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد زوجه او ارث میبرد اگرچه ‌طلاق بائن باشد مشروط بر اینکه زن شوهر نکرده باشد.

ماده ۹۴۵ قانون مدنی
اگر مردی در حال مرض زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد زن از او ارث نمیبرد لیکن اگر بعد از دخول یا بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد زن از او ارث میبرد.

ماده ۹۴۶ قانون مدنی
زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزنددار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.
تبصره (الحاقی ۱۳۸۹/۵/۲۶) - مفاد این ماده در خصوص وراث متوفایی که قبل از تصویب آن فوت کرده ولی هنوز ترکه او تقسیم نشده ‌است نیز لازم‌الاجرا است.

ماده ۹۴۷ قانون مدنی
به موجب ماده واحده «قانون اصلاح موادی از قانون مدنی» مصوب ۱۳۸۷/۱۱/۶ حذف شده است.

ماده ۹۴۸ قانون مدنی
هرگاه ورثه از اداء قیمت امتناع کنند زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء کند.

ماده ۹۴۹ قانون مدنی
در صورت نبودن هیچ وارث دیگر به غیر از زوج یا زوجه شوهر تمام ترکه زن متوفاه خود را میبرد لیکن زن فقط نصیب خود را و بقیه‌ ترکه شوهر در حکم مال اشخاص بلاوارث و تابع ماده ۸۶۶ خواهد بود.

پاسخ داده شده توسط کارشناس حقوقی ما