پاسخ – در چه صورت نوه ها از پدربزگشان ارث میبرند ؟
- ارث عبارت است از اموال و دارایی های شخص که پس از فوت او بر اساس اصول و مقررات قانونی به وراث او تعلق می گیرد.ارثیه علاوه بر اموال و دارایی های متوفی، شامل بدهی ها، طلب، حقوق و وظایف به جا مانده از او نیز می شود که پس از مرگ برای ورث او به جا می ماند.
- در تفاوت ارث با وصیت باید گفت ارث یکی از اسباب تملک غیرارادی می باشد در حالی که وصیت موجبی است که شخص بطور ارادی در مورد یک سوم دارایی خود در زمانی که زنده است برای بعد از مرگش تصمیم گیری می نماید. علاوه بر این وصیت ممکن است شامل امور غیرمالی شده و فرد برای بعد از مرگش تعهدی را برای کسی که طرف دیگر وصیت است ایجاد نماید. این در حالی است که ارث تنها امور مالی را شامل می شود.
- همانگونه که پیش تر بیان شد، ترکه متوفی شامل دارایی های مثبت و منفی اوست. بدین معنا که علاوه بر مال و اموال و طلب متوفی، بخش منفی دارایی یعنی دین و تعهدات شخص فوت ششده نیز به ترکه تعلق می گیرد.
- نکته ی مهم در این باره این است که وراث تنها تا میزان ترکه مسئول بدهی متوفی می باشند و اگر بدهی متوفی بیش از ترکه باشد، وراث مسئولیتی در قبال پرداخت آن بیش از میزان ترکه ندارند هرچند که متمول باشند.
- اسباب ارث بری که باعث می شوند یک فرد از اموال شخصی بعد از مرگ او ارث ببرد دو مورد می باشد:
1- رابطه ی نسبی
2- رابطه ی سببی
- رابطه ی نسبی همان رابطه ی خونی است که افراد با یکدیگر دارند و رابطه ی سببی رابطه ای است که به واسطه ی ازدواج و عقد نکاح سبب ارث بری می شود. لازم به ذکر است که ارث به موجب رابطه ی زوجیت تنها در نکاح دائم وجود دارد و در نکاح موقت ارث ایجاد نمی شود. شرط توارث هم در نکاح موقت باطل می باشد.
- در ارث به موجب رابطه ی نسبی سه طبقه وجود دارد که هر طبقه مانع از ارث بری طبقه ی بعدی می شود. طبقات ارث مطابق ماده 862 قانون مدنی عبارت اند از:
طبقه اول : پدر و مادر، فرزندان و نوه ها و نتیجه ها
طبقه دوم : پدر بزرگ و مادربزرگ، برادر و خواهر و فرزندان آن ها
طبقه سوم : عمه ها، عموها، دایی ها، خاله ها و فرزندان آن ها
- نکته حائز اهمیت در این است که در صورت وجود درجه ی اول در هر طبقه، درجه ی بعدی ارث نمی برد. برای نمونه در طبقه اول وجود فرزندان متوفی، مانع از ارث بردن نوه ها می شود. در طبقه ی دوم نیز در صورتی که خواهر و برادر متوفی زنده باشند، فرزندان آن ها ارثی نمی برند. و در طبقه ی سوم نیز به همین صورت است که وجود عمه ها، عموها، دایی ها، خاله ها مانع از ارث بری فرزندانشان می شود.
- در رابطه با ارثیه نوه ها از پدربزرگ باید گفت در حالتی که فرزندان متوفی زنده باشند نوه ها ارث نخواهند برد. برای نمونه اگر شخصی دو پسر داشته باشد که این پسران هنگام فوت او زنده باشند، ارث متوفی میان فرزندان تقسیم شده و نوه ها ارثی نخواهند برد.
- حالت دیگر زمانی است که شخصی که فوت کرده دو فرزند داشته باشد اما یکی از فرزندان قبل از او فوت کند، در این صورت نوه های شخص یعنی فرزندان پسری که قبل از پدربزرگ فوت شده است از ماترک ارثی نخواهند برد و ارث به فرزند دیگر می رسد.
- به عبارت دیگر در صورتی که پدربزرگ یا مادربزرگ فرزند دیگری داشته باشد، به نوه ها ارث نخواهد رسید چراکه همانطور که پیش تر بیان کردیم در هر طبقه، درجه ی اول مانع از ارث بردن درجه ی بعدی می شود و وجود فرزندان متوفی مانع از ارث بردن نوه ها از پدربزرگ و مادربزرگ می شود. تنها یک حالت وجود دارد که نوه ها از پدربزرگ و مادربزرگ خود ارث می برند و آن هم زمانی است که همه ی فرزندان پدربزرگ و مادربزرگ فوت شده باشند و فقط نوه ها باقی مانده باشند، در این صورت ارث متعلق به نوه ها خواهد بود.
- برای نمونه شخصی که دو پسر دارد، اگر در هنگام فوت او هیچ یک از دو فرزندش زنده نباشند، ارث او متعلق به نوه هایش خواهد شد. در حقیقت قاعده ی کلی برای ارث بردن نوه ها از پدربزرگ و مادربزرگ این است که فرزندی از متوفی نباید باقی مانده باشد. ماده 910 قانون مدنی در این باره بیان می دارد که هر گاه میت اولاد داشته باشد گرچه یک نفر اولاد اولاد او ارث نمیبرند.
- میزان سهم الارث نوه ها تابع سهم الارث پدر و مادرشان می باشد. بدین صورت که هر یک از نوه های دختری به میزان سهم الارث دختر متوفی ارث خواهد بود و میزان ارث نوه های پسری به میزان سهم الارث پسر متوفی می باشد که در این امر پسر دو برابر دختر ارث خواهد برد.
پاسخ به پرسش مخاطب در خصوص ارثیه نوه ها از پدربزرگ
♦ در پاسخ به پرسشی که در مورد ارثیه نوه ها از پدربزرگ مطرح نمودید باید گفت تنها راه ارث بردن نوه ها از پدربزرگ این است که فرزندان او در هنگام فوت او در قید حیات نباشند. با توجه به موردی که مطرح نمودید و با این فرض که هر 6 دختر متوفی در زمان فوت پدر زنده بوده اند و دختر هفتم قبل از پدر فوت کرده در نتیجه قائم مقامی مصداق نداشته و فرزندان دختر فوت شده از پدر خود ارث نمی برند.
♦ به عبارت دیگر باید توجه نمود که اگر دختر متوفی بعد از او فوت کند ارث پدر به او تعلق می گیرد و با فوت او این سهم به فرزندانش می رسد منتها در این حالت هم ارث بطور مستقیم به نوه ها نمی رسد و نوه ها ارثی که به مادرشان تعلق گرفت را می برند.یعنی قدر السهم مادرشان بین آنها تقسیم می شود.در اینجا چون منشأ ارث مادر است بین پسر و دختر ارث به مساوی تقسیم می شود.
♦ بنابراین در فرضی که دختر هفتم قبل از پدرش فوت کند، هیچ ارثی به فرزندانش تعلق نخواهد گرفت و ارث به شش دختر دیگر می رسد. در صورتی که دختر هفتم بعد از پدرش فوت کند، از آنجایی که هنگام فوت پدرش زنده بوده است، ارث به او تعلق می گیرد و با فوت او این سهم به بچه هایش می رسد. میزان سهم الارث نوه ها به اندازه ی ارث مادرشان می باشد و پسر دو برابر دختر ارث خواهد برد.
مستندات قانونی - نحوه ارث بری نوه ها از پدربزرگ
ماده ۸۲۵ قانون مدنی
وصیت بر دو قسم است: تملیکی و عهدی.
ماده ۸۲۶ قانون مدنی
وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجاناً تملیک کند.
وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مامور مینماید.
وصیت کننده موصی، کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده است موصی له، مورد وصیت موصی‌به و کسی که به موجب وصیت عهدی ولی بر مورد ثلث یا بر صغیر قرار داده میشود وصی نامیده میشود.
ماده ۸۶۱ قانون مدنی
موجب ارث دو امر است: نسب و سبب.
ماده ۸۶۲ قانون مدنی
اشخاصی که به موجب نسب ارث میبرند سه طبقه‌اند:
۱) پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.
۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها.
۳) اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها.
ماده ۸۶۳ قانون مدنی
وارثین طبقه بعد وقتی ارث میبرند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد.
ماده ۸۶۴ قانون مدنی
از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث میبرند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد.
ماده ۸۶۵ قانون مدنی
اگر در شخص واحد موجبات متعدده ارث جمع شود به جهت تمام آن موجبات ارث میبرد مگر اینکه بعضی از آنها مانع دیگری باشد‌که در این صورت فقط از جهت عنوان مانع میبرد.
ماده ۸۶۶ قانون مدنی
در صورت نبودن وارث امر ترکه متوفی راجع به حاکم است.
فصل دوم - در تحقق ارث
ماده ۸۶۷ قانون مدنی
ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا میکند.
ماده ۸۶۸ قانون مدنی
مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمیشود مگر پس از اداء حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته.
ماده ۸۶۹ قانون مدنی
حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق میگیرد و باید قبل از تقسیم آن اداء شود ازقرار ذیل است:
۱) قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است.
۲) دیون و واجبات مالی متوفی.
۳) وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها.
ماده ۸۷۰ قانون مدنی
حقوق مزبوره در ماده قبل باید به ترتیبی که در ماده مزبوره مقرر است تادیه شود و مابقی اگر باشد بین وراث تقسیم گردد.
ماده ۸۷۱ قانون مدنی
هر گاه ورثه نسبت به اعیان ترکه معاملاتی نمایند مادام که دیون متوفی تادیه نشده است معاملات مزبوره نافذ نبوده و دیان میتوانند آن را بر هم زنند.
ماده ۸۷۲ قانون مدنی
اموال غایب مفقودالاثر تقسیم نمیشود مگر بعد از ثبوت فوت او یا انقضاء مدتیکه عادتاً چنین شخصی زنده نمیماند.
ماده ۸۷۳ قانون مدنی
اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث میبرند مجهول و تقدم و تاخر هیچ یک معلوم نباشد اشخاص مزبور از یکدیگر ارث نمیبرند مگر آنکه موت به سبب غرق یا هدم واقع شود که در این صورت از یکدیگر ارث میبرند.
ماده ۸۷۴ قانون مدنی
اگر اشخاصی که بین آنها توارث باشد بمیرند و تاریخ فوت یکی از آنها معلوم و دیگری از حیث تقدم و تاخر مجهول باشد فقط آن که تاریخ فوتش مجهول است از آن دیگری ارث میبرد.
ماده ۸۷۵ قانون مدنی
شرط وراثت زنده بودن در حین فوت مورث است و اگر حملی باشد در صورتی ارث میبرد که نطفه او حین‌الموت منعقد بوده و زنده هم متولد شود اگر چه فوراً پس از تولد بمیرد.
ماده ۹۰۶ قانون مدنی
اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد از هر درجه که باشند موجود نباشد هر یک از ابوین در صورت انفراد تمام ارث را میبرد و اگر پدر و‌مادر میت هر دو زنده باشند مادر یک ثلث و پدر دو ثلث میبرد لیکن اگر مادر حاجب داشته باشد سدس از‌ترکه متعلق به مادر و بقیه مال پدر است.
ماده ۹۰۷ قانون مدنی
اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم میشود:
اگر فرزند منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر تمام ترکه به او میرسد.
اگر اولاد متعدد باشند ولی تمام پسر یا تمام دختر ترکه بین آنها بالسویه تقسیم میشود.
اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر پسر دو برابر دختر میبرد.
ماده ۹۰۸ قانون مدنی
هر گاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با یک دختر فرض هر یک از پدر و مادر سدس ترکه و فرض دختر نصف آن خواهد بود و مابقی باید بین تمام وراث به نسبت فرض آنها تقسیم شود مگر اینکه مادر حاجب داشته باشد که در این صورت مادر از مابقی چیزی نمیبرد.
ماده ۹۰۹ قانون مدنی
هر گاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند یا چند دختر فرض تمام دخترها دو ثلث ترکه خواهد بود که بالسویه بین آنها تقسیم میشود و فرض هر یک از پدر و مادر یک سدس و مابقی اگر باشد بین تمام ورثه به نسبت فرض آنها تقسیم میشود مگر اینکه مادر حاجب داشته باشد در این صورت مادر از باقی چیزی نمیبرد.
ماده ۹۱۰ قانون مدنی
هر گاه میت اولاد داشته باشد گرچه یک نفر اولاد اولاد او ارث نمیبرند.
ماده ۹۱۱ قانون مدنی
هر گاه میت اولادی بلاواسطه نداشته باشد اولاد اولاد او قائم مقام اولاد بوده و بدین طریق جزو وارث طبقه اول محسوب و با هر یک از ابوین که زنده باشد ارث میبرد.
تقسیم ارث بین اولاد اولاد بر حسب نسل به عمل میآید یعنی هر نسل حصه کسی را میبرد که به توسط او به میت میرسد بنابراین اولاد پسر دو برابر اولاد دختر میبرند.
در تقسیم بین افراد یک نسل پسر دو برابر دختر میبرد.
ماده ۹۱۲ قانون مدنی
اولاد اولاد تا هر چه که پائین بروند به طریق مذکور در ماده فوق ارث میبرند با رعایت اینکه اقرب به میت ابعد را محروم میکند.
ماده ۹۱۳ قانون مدنی
در تمام صور مذکوره در این مبحث هر یک از زوجین که زنده باشد فرض خود را میبرد و این فرض عبارت است از نصف ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه برای زوج و ثمن آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد و مابقی ترکه بر طبق مقررات مواد قبل مابین سایر وراث تقسیم میشود.
ماده ۹۱۴ قانون مدنی
اگر به واسطه بودن چندین نفر صاحبه آن فرض ترکه میت کفایت نصیب تمام آنها را نکند نقص بر بنت و بنتین وارد میشود و اگر پس از موضوع کردن نصیب صاحبه آن فرض زیادتی باشد و وارثی نباشد که زیاده را به عنوان قرابت ببرد این زیاده بین صاحبه آن فرض بر طبق مقررات مواد فوق تقسیم میشود لیکن زوج و زوجه مطلقاً و مادر اگر حاجب داشته باشد از زیادی چیزی نمیبرد.
ماده ۹۱۵ قانون مدنی
انگشتری که میت معمولاً استعمال میکرده و همچنین قرآن و رختهای شخصی وشمشیر او به پسر بزرگ او میرسد بدون اینکه از حصه او از این حیث چیزی کسر شود مشروط بر اینکه ترکه میت منحصر به این اموال نباشد.
پاسخ داده شده توسط کارشناس حقوقی ما