منظور از اجرت المثل ایام زوجیت (زن-زوجه) چیست ؟

_{^{ویژگی های کارهایی که منجر به تعلق اجرت المثل می شود}}

ویژگی های زیر باید در خصوص اعمالی که منجر به تعلق اجرت المثل می شود، وجود داشته باشد:

_{^{دستور زوج به انجام دادن عمل}}

منظور از دستور، صرف خواستن زوج می باش که می تواند صریح یا ضمنی باشد. 

_{^{عدم قصد تبرع از سوی زوجه در حین انجام دادن کار}}

به طور کلی، اصل بر عدم تبرع است. بنابراین، اثبات تبرعی بودن عمل زوجه باید توسط زوج به اثبات برسد. 

_{^{عمل صورت گرفته از جمله اموری باشد که شرعا برعهده ی زوجه نبوده است}}

مطابق مواد 1103، 1104 و 1114 قانون مدنی، حسن معاشرت، معاضدت در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد و سکونت در منزل شوهر از جمله تکالیف زوجه می باشد.

_{^{در عرف برای آن عمل اجرت وجود داشته باشد}}

ازجمله اموری که در عرف برای آن اجرت وجود دارد می توان به نظافت خانه، آشپزی، پرستاری از کودک و.. اشاره نمود.

_{^{شرایط مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت}}

شرایط مطالبه و تعلق اجرت المثل ایام زوجیت به زوجه شامل موارد زیر می باشد:

_{^{طلاق به درخواست زوج باشد}}

یکی از شرایط لازم برای استحقاق زوجه بر اجرت المثل، تقاضای طلاق توسط زوج است و در طلاق های به درخواست زوجه، اجرت المثل جایگاهی ندارد. لازم به ذرک است که اگر میان زوجین ضمن عقد نکاح یا عقد خارج لازم دیگری در مورد اجرت المثل توافقی شده باشد، دادگاه طبق آن توافق نسبت به تعیین اجرت المثل ایام زناشویی اقدام می نماید. بنابراین، دادگاه صرفا در طلاق های به درخواست زوج، راساً مبادرت به تعیین اجرت المثل و حکم به پرداخت آن می نماید و در طلاق های توافقی و طلاق به درخواست زوجه، آنچه موجب استحقاق زوجه به اجرت المثل می گردد، نه حکم دادگاه، بلکه صرفاً توافق زوجین است که یا در ضمن عقد نکاح یا عقد خارج لازم دیگری شرط گردیده، یا اینکه هنگام طلاق و صدور گواهی عدم امکان سازش، زوجین بر آن تراضی نمایند.

_{^{علت تقاضای طلاق زوج، سوء رفتار و اخلاق زوجه نباشد}}

شرط استحقاق زوجه بر اجرت المثل، تخلف نکردن وی از وظایف همسری بوده و چنانچه سوء رفتار و اخلاق زوجه موجب اقامه دعوی طلاق از جانب زوج شده باشد، پرداخت اجرت المثل فاقد وجاهت قانونی خواهد بود. لازم به ذکر است که "تخلف زن از وظایف همسری" باید در محدوده وظایفی باشد که شرع و قانون برای زوجه معین نموده است و چنانچه عرف، انجام یا ترک امری را توسط زوجه از وظایف همسری به شمار آورد، نباید به واسطه تخلف از آن، زوجه را از حق اجرت المثل منع کرد. از طرف دیگر، هرگاه زوجه از تمکین به معنای عام یا خاص امتناع ورزیده و ناشزه گردد، تخلف وی از وظایف همسری محرز بوده و با درخواست طلاق زوج، تعیین اجرت المثل برای زوجه صحیح نیست. اصطلاح سوء رفتار و اخلاق ، امری نسبی است و مفهوم آن با توجه به فرهنگ جامعه و حتی فرهنگ داخلی یک خانواده فرق میکند؛ لذا در این خصوص، قاضی به عرف و ضابطه ی نوعی مراجعه می نماید.

_{^{وقوع طلاق}}

به موجب ماده واحده مورخ 1373/06/03 مجمع تشخیص مصلحت نظام، منظور از کلمه پس از طلاق در ابتدای تبصره 6 قانون اطلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371/08/28 مجمع تشخیص مصلحت نظام، پس از احراز عدم امکان سازش توسط دادگاه است. بنابراین، دادگاه ضمن صدور گواهی عدم امکان سازش، اجرت المثل و نحله را تعیین و اجرای صیغه طلاق را منوط به پرداخت آن می نماید.

لازم به ذکر است که زوجه می تواند دادخواست اجرت المثل را مستقل از دادخواست صدور گواهی عدم امکان سازش دهد و نیازی نیست که پس از طلاق به این امر اقدام کند. با این حال، چانچه ضمن دادخواست ظلاق موضوع اجرت المثل مطرح نگردد، برای ارائه دادخواست از سوی زوجه پس از طلاق به منظور دریافت اجرت المثل کارهای صورت گرفته در دوره زندگی زناشویی، منعی وجود ندارد.
محاسبه میزان اجرت المثل همچون سایر دیون است و مانند آن ها به وسیله دادگاه محاسبه خواهد شد، مگر اینکه شرط خاصی میان زوجین ضمن عقد لازمی مقرر شده باشد که در این صورت، طبق همان شرط اجرت المثل محاسبه خواهد شد یا اینکه زوجین در رابطه با اجرت المثل صلح نمایند.

_{^{مستندات قانونی در خصوص اجرت المثل ایام زوجیت}}

ماده ۳۳۶ قانون مدنی
هر گاه کسی بر حسب امر دیگری اقدام به عملی نماید که عرفاً برای آن عمل اجرتی بوده و یا آن شخص عادتاً مهیای آن عمل باشد عامل ‌مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر این‌که معلوم شود که قصد تبرع داشته است.
تبصره (الحاقی ۱۳۸۵/۰۵/۰۹) - چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا به عهده وی نبوده و عرفا برای آن کار اجرت‌المثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌نماید.

قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۱۳۷۱
ماده واحده: از تاریخ تصویب این قانون زوجهایی که قصد طلاق و جدایی از یکدیگر را دارند بایستی جهت رسیدگی به اختلاف خود به دادگاه مدنی خاص مراجعه و اقامه دعوی نمایند. چنانچه اختلاف فیمابین از طریق دادگاه و حکمین، از دو طرف که برگزیده دادگاهند (آنطور که قرآن کریم فرموده است) حل و فصل نگردید دادگاه با صدور گواهی عدم امکان سازش آنان را به دفاتر رسمی طلاق خواهد فرستاد، دفاتر رسمی طلاق حق ثبت طلاقهایی را که گواهی عدم امکان سازش برای آنها صادر نشده است ندارند. در غیر این صورت از سر دفتر خاطی سلب صلاحیت به عمل خواهد آمد.
تبصره ۱- نحوه دعوت از حکمین و بررسی صلاحیت آنان به عهده دادگاه مدنی خاص است که آئین نامه اجرایی آن ظرف ۲ماه توسط وزیر دادگستری تهیه و به تصویب رییس قوه قضائیه خواهد رسید.
تبصره ۲- گزارش کتبی مبنی بر عدم امکان سازش با توجه به کلیه شروط ضمن عقد و مطالب مندرج در اسناد ازدواج جمهوری اسلامی ایران و نیز تعیین تکلیف و صلاحیت سرپرستی فرزندان و حل و فصل مسائل مالی با امضای حکمین شوهر و زن مطلقه و همچنین گواهی کتبی سلامت روانی زوجین در صورتیکه برای دادگاه مدنی خاص مشکوک باشد به دادگاه باید تحویل گردد.
تبصره ۳- اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفتر، موکول به تأدیه حقوق شرعی و قانونی زوجه (اعم از مهریه، نفقه، جهیزیه و غیر آن) بصورت نقد می باشد مگر در طلاق خلع یا مبارات (در حد آنچه بذل شده) و یا رضایت زوجه و یا صدور حکم قطعی اعسار شوهر از پرداخت حقوق فوق الذکر.
تبصره ۴- در طلاق رجعی گواهی کتبی اسکان زوجه مطلقه در منزل مشترک تا پایان عده الزامی است و در صورت تحقق رجوع، صورتجلسه طلاق ابطال و در صورت عدم رجوع در مهلت مقرر، صورتجلسه تکمیلی طلاق با امضاء زوجین و حکمین و عدلین و سر دفتر و مهر دفتر خانه معتبر است.
تبصره ۵- دادگاه مدنی خاص در مواقع لزوم می تواند از بین بانوان واجد شرایط قانون شرایط انتخاب قضات مشاور زن داشته باشد.
ماده واحده – منظور از کلمه «پس از طلاق» در ابتدای تبصره ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب مورخ ۱۳۷۱/۸/۲۸ مجمع تشخیص مصلحت نظام، پس از احراز عدم امکان سازش توسط دادگاه است، بنابر این طبق موارد مذکور در بند ۳ عمل خواهد شد. (مصوب ۱۳۷۳ مجمع تشخیص مصلحت نظام)
تبصره ۶- پس از طلاق در صورت درخواست زوجه مبنی بر مطالبه حق الزحمه کارهایی که شرعاً بعهده وی نبوده است، دادگاه بدواً از طریق تصالح نسبت به تأمین خواسته زوجه اقدام می نماید و در صورت عدم امکان تصالح، چنانچه ضمن عقد یا عقد خارج لازم، در خصوص امور مالی، شرطی شده باشد طبق آن عمل می شود، در غیر این صورت، هرگاه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد، و نیز تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی نباشد، به ترتیب زیر عمل می شود:
الف- چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً بعهده وی نبوده، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد، و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و بپرداخت آن حکم می نماید.
ب- در غیر مورد بند «الف»، با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهاییکه زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش (نحله) برای زوجه تعیین می نماید.
تبصره ۷- گواهی وجود یا عدم وجود جنین توسط پزشک ذیصلاح و آزمایشگاه مربوطه باید تحویل گردد.
در حال حاضر به موجب بند ۸ مادۀ ۵۸ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ همۀ این ماده واحده به جز بند "ب" تبصرۀ ۶ نسخ صریح شده است.

ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده 1391
دادگاه ضمن رای خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهیزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرت‌المثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینه‌های حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ می‌کند. همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند. ثبت طلاق موکول به تادیه حقوق مالی زوجه است. طلاق درصورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی دایر بر اعسار زوج یا تقسیط محکوم به نیز ثبت می‌شود. در هرحال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد می‌تواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام کند.

_{^{یک پرونده عملی مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت}}

_{^{دادخواست مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت}}

خواهان : پرستو ..... نام پدر : قاسم  به نشانی : تهران.خیابان ستارخان ...... .

خوانده : امین ..... نام پدر : محمد  به نشانی : تهران.خیابان سازمان برنامه ....... .

وکیل : مسعود محمدی وکیل پایه یک دادگستری  به نشانی : تهران.میدان فاطمی.میدان گلها .... .

تعیین خواسته و بهای آن :

1- مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت با جلب نظر کارشناس

2- مطالبه خسارات دادرسی

دلایل و منضمات دادخواست :

1- سایر دلایل و منضمات : سابقه پرونده در شعبه 266 خانواده دو

2- وکالتنامه به شماره ..... مورخ 1394/08/19

3- شناسنامه شماره .... صادره زا تهران

4- سند طلاق شماره ... مورخ 1394/08/19 دفتر رسمی طلاق شماره ....

_{^{شرح دادخواست مطالبه اجرت المثل}}

ریاست محترم دادگاه خانواده

با سلام

احتراماً در خصوص دادخواهی موکل مراتب را به شرح ذیل به استحضار می رساند ؛

موکل به مدت 22 سال همسر دائم خوانده محترم بوده و با ایشان زندگی مشترک داشته اند و به موجب دادنامه شماره .... مورخ نوزده آبان ماه سال 94 صادره از شعبه ...از زوجیت ایشان خارج شده و در دفترخانه شماره ... تهران طی سند طلاق شماره ... ثبت گردیده است. نظر به اینکه موکل از بدو زندگی مشترک تا زمان طلاق به دستور زوج کلیه امور مربوط به زندگی از قبیل نگهداری منزل، پخت و پز و نظافت و تربیت ونگهداری فرزند و غیره را شخصاً انجام داده و این در حالی است که انجام این قبیل امور از جمله وظایف شرعی و قانونی ایشان خارج بوده است و کلیه این امور را بدون قصد تبرع و بدون دریافت اجرتی صورت داده است فلذا مستنداً به ماده 336 قانون مدنی و تبصره 6 ماده واحد قانون مربوط به طلاق مصوب 28 آبان ماه سال 71 تشخیص مصلحت نظام، تقاضای رسیدگی و ارجاع امر به کارشناس و صددور حکم محکومیت خوانده به پرداخت اجرت المثل و کلیه خسارات دادرسی مورد استدعا می باشد.

طلاق صادره از شعبه 266 دادگاه خانواده ونک 

_{^{رای دادگاه مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت}}

شماره دادنامه : ......

پرونده کلاسه : ‎ ......

مرجع رسیدگی :‏ شعبه ۲۶۶ دادگاه خانواده مجتمع قضایی خانواده ۲ (ونک) تهران

تصمیم نهایی شماره : ....

خواهان : خانم پرستو ...... فرزند قاسم با وکالت آقای مسعود محمدی به نشانی : تهران.میدان فاطمی.میدان گلها ...... .

خوانده : آقای امین ....... به نشانی : تهران- خیابان سازمان برنامه ......... .
خواسته ها : ۱. مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت ۲. مطالبه خسارت دادرسی

گردشکار- خواهان دادخواستی به خواسته فوق به طرفیت خوانده بالا تقدیم داشته که پس از ارجاع به این شعبه و ثبت به کلاسه فوق و جری
تشریفات قانونی در وقت مقرر دادگاه به تصدی امضاء کننده زیر تشکیل است و با توجه به محتویات پرونده ختم رسیدگی را اعلام و به شرح
زیر مبادرت به صدور رای می نماید .

_{^{متن رای دادگاه اجرت المثل ایام زوجیت}}

در خصوص دعوی خانم پرستو .....  فرزند قاسم با وکالت آقای مسعود محمدی به طرفیت آقای امین ..... بخواسته مطالبه اجرت المثل دوران ۲ ساله زندگی مشترک به انضمام هزینه دادرسی توجهاً به محتوبات پرونده نظر به اینکه زوجه مدعی انجام امورات جاریه منزل و پرورش فرزند در طول سالیان زندگی مشترک با همسرش بوده و با عنایت به در اختیار نداشتن خدمتکار و اقرار خوانده به انجام امورات مربوط به نگهداری و پرورش فرزند مشترک توسط همسرش و نیز ادعای عدم تبرع از جانب مشارالیها استحقای وی بر دریافت اجرت عرفی این عمل برای دادگاه محرز می باشد لذا دادگاه دعوی مطروحه را وارد تشخیص داده مستندا به تبصره الحاقی ماده ۳۳۶ قانون مدنی خواند به پرداخت مبلغ بیست میلیون وهشتصد هزارتومان به عنون اجرت المئل دوران زندگی زناشویی به خواهان و مبلغ یکصدوپنجاه هزارتومان هزینه کارشناسی و مبلغ ۱/۲۳۰/۰۰۰ ریال به عنوان هزینه دآدرسی محکوم مینماید. رای صادره حضوری و ظرف مدت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر در محاکم تجدید نظر استان تهران می باشد.

رئیس شعبه ۲۶۶ دادگاه عمومی حقوقی تهران